Na niewielkim pagórku, miedzy Częstochową a Kielcami, stoi Wiatrak typu holender. Wiatrak, który od dawna jest symbolem Gminy Krasocin. To w nim mielono ziarno na mąkę. Od 2020 r. ponownie cieszy oko i duszę zapraszając zwiedzających. Choć nie pełni już roli młyna, przypomina o jego istnieniu w latach 30-tych XX wieku oraz wpisuje się w historię mieszkańców Krasocina i okolicznych miejscowości.
Młyn typu holender skonstruował i wybudował w 1920 r. w Krasocinie Stanisław Adamski (h. Jastrzębiec, zubożały szlachcic), który funkcjonował do ok. 1938 r. Wiatrak holenderski to typ wiatraka charakteryzujący się nieruchomym, masywnym korpusem, na którym umocowana jest obracana na łożysku głowica, przez którą przechodzi wał z głównym kołem napędowym i ze śmigłami. Pozwalało to łatwiej dostosować śmigła wiatraka do kierunku wiatru. Krasociński wiatrak był murowany i zwężający się ku górze, nakryty drewnianym, gontowym dachem. Niestety, z czasem właściciel nie wytrzymał konkurencji młyna wodnego wybudowanego w miejscowości obok (Borowiec) i przeniósł się do Grabownicy.
Obiekt coraz bardziej popadał w ruinę. Jednak jego sylwetka tak bardzo zrosła się z krajobrazem kulturowym wsi Krasocin, że w latach 70 XX wieku powstał obywatelski komitet jego odbudowy i zagospodarowania. Pracę zaczęto w końcu 1977 r. , a zakończono wiosną 1980 r. W odbudowanym wnętrzu umieszczono nowo powstałe Muzeum Chleba, którego gorącym orędownikiem był Feliks Rak, poeta ludowy z pobliskiego Borowca. Niestety, kilka lat później wiatrak znowu zaczął niszczeć, gdyż wietrzał wapienny kamień, z którego go wzniesiono. Eksponaty zgromadzone przez miejscową ludność w większości zaginęły. Wiatrak ponownie został opuszczony.
Gruntowną renowację (dzięki wsparciu Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu Ochrona Zabytków) rozpoczęto w lipcu 2019 roku, gdy gmina odzyskała budynek. Wiatrak na chwilę praktycznie… zniknął. Firma budowlana prace rozpoczęła przede wszystkim od wykonania nowych elementów obiektu, zostały zrobione nowe podbicia żelbetonowe ze zbrojeniem, nowe trzpienie w ścianach, nowa okładka z kamienia. Wewnątrz kamień pińczowski pozostał ten sam. Dziś odremontowany wiatrak przyciąga turystów – pełni funkcję edukacyjną oraz kulturalną. Obecnie znajduje się w nim Krasockie Muzeum Chleba. Wewnątrz budowla podzielona jest na trzy kondygnacje, z których każda pełni określoną funkcję. Na pierwszym poziomie znajdują się eksponaty związane z pracą w polu (np. żarna, brony, pługi, sierpy, kosy), na drugim eksponaty związane z pracą w gospodarstwie domowym (np. niecki, łopaty do chleba, maślnice, maglownice, tary, żelazka). Na ostatnim trzecim poziomie sypialnia oraz warsztat tkacki- krosno z 1925 r.
Od maja 2021 roku wiatrak został otwarty dla zwiedzających: w tygodniu w godzinach pracy Gminnej biblioteki Publicznej im. F. Raka w Krasocinie oraz w weekendy. Zainteresowanie obiektem jest ogromne.
Po kilku miesiącach słynny wiatrak doczekał się również oficjalnego otwarcia, które miało miejsce 25.09.2021 r. W wydarzeniu uczestniczyli: Poseł na Sejm RP; przedstawiciele: samorządu, instytucji, instytucji kultury, organizacji pozarządowych oraz zaproszeni goście. Uroczystego otwarcia dokonał Pan Wójt Ireneusz Gliściński, który powitał wszystkich uczestników, a następnie podziękował, obecnej na tejże uroczystości, rodzinie Feliksa Raka – inicjatora powstania pierwszego Muzeum Chleba w 1980 r. oraz przedstawił krótką historię zabytkowego obiektu. Skrzydła wiatraka uruchomił poseł na Sejm RP Bartłomiej Dorywalski. Obiekt, który będzie służył nie tylko mieszkańcom gminy, poświęcony został przez ks. Jerzego Sikorę – proboszcza miejscowej parafii. Podczas uroczystości, potomkowie słynnej „Kapeli Raków” z Krasocina, przekazali do Krasockiego Muzeum Chleba, pamiątkę rodzinną – prawie 100-letni kontrabas. Pan Tadeusz Włodarczyk, pochodzący z Mieczyna, odczytał autorski wiersz pt. „Krasocki Wiatrak” a następnie przekazał go członkom rodziny Feliksa Raka (wnukowi i wnuczce). Po części oficjalnej wszyscy uczestnicy udali się na obiekt sportowy w Lipiu, gdzie odbyła się dalsza część uroczystości tj. impreza plenerowa.
Dziś czynne zbożowe wiatraki należą do rzadkości. Mają znaczenie lokalne, ewentualnie jako atrakcja turystyczna. Większość współczesnych młynów ma napęd elektryczny, również krasociński wiatrak. W województwie świętokrzyskim znajdują się tylko dwa takie wiatraki: w Krasocinie oraz w Szwarszowicach koło Ostrowca Świętokrzyskiego.
Krasociński wiatrak to symbol nie tylko gminy, ale także ciężkiej pracy rolników, młynarzy i gospodyń domowych. To symbol dawnych tradycji i obyczajów. To kawałek pięknej historii przekazywanej z pokolenia na pokolenie.
Od 8 czerwca 2020 roku można oglądać panoramę okolic Krasocina z kamery zamontowanej na szczycie dachu zabytkowego wiatraka.
Krasociński Wiatrak 22 września 2021 otrzymał tytuł laureata konkursu Modernizacja Roku 2020 w kategorii „Małe jest piękne”. Statuetkę oraz grawer odebrał Wójt Ireneusz Gliściński na Zamku Królewskim w Warszawie.
Pieczę nad zrewitalizowanym obiektem oraz Krasockim Muzeum Chleba pełni Gminna Biblioteka Publiczna im. Feliksa Raka w Krasocinie.
Adres: Muzeum Chleba w Krasocinie, ul. Oleszyńska 1, 29-105 Krasocin.
Źródło:
Madejski Eugeniusz, ,,W sarmackim Krasocinie”, 1997,
http://dawnekieleckie.pl/krasocin-wiatrak/ Grzegorz Dąbrowski
http://dawnekieleckie.pl/krasocin-wiatrak-2/ Grzegorz Dąbrowski
https://kielce.tvp.pl/47505700/slynny-holenderski-wiatrak-z-krasocina-odzyskal-skrzydla
Zygmunt Gloger, Encyklopedia Staropolska,
https://www.krasocin.com.pl/index.php/component/content/article/66-strona-startowa/5809-od-ziarenka-do-bochenka-kreccie-sie-skrzydla-krasocinskiego-wiatraka-krasockie-muzeum-chleba-oficjalnie-otwarte